Verdiskaping også i offentleg sektor

Kommentar gjeve i Fylkesmannbloggen 18. november 2009, som replikk på Oddvar Flæte sin blogg "Verdiskaping også i offentleg sektor " http://blogg.fylkesmannen.no/fmsf/?p=208


Dette var ein svært god refleksjon over ein del flotte områder med utvikling i Sogn og Fjordane – og kva betyding "offentlege tenester, forsking og utvikling" har i dette biletet.

La meg – som du gjer – gje honnør til satsinga som no skjer gjennom Framtidsfylket, der 25 private og offentlege verksemder i fylket står bak som eigarar. (http://www.framtidsfylket.no/om-framtidsfylket/om-framtidsfylket-as/)

Sidan eg i einskilde samanhengar kan ha blitt oppfatta som kritisk til at me i sogne-regionen er sterke innanfor offentleg sektor – på bekostning av privat sektor – så vil eg presisere at eg er heilt einig i det du skriv. Det som er gjort innanfor klynga "offentlege tenester, forsking og utvikling" er kjempeflott. Og som du skriv, det har –"ikkje komme rekande på ei fjøl."

Det at det ikkje har komme rekande på ei fjøl – er nettopp det som gjer at eg er optimist på at det går an å få til ei sterkare utvikling på næringslivssida. Etter at eg flytta heim til fylket for fire år sidan, har eg gradvis fått meir innblikk i det systematiske arbeidet som du og dine medarbeidarar har lagt ned for å få til eit kjempesterkt miljø på offentlege tenester. Og då tenkjer eg medarbeidarar langt ut over dine eigne rekker hjå Fylkesmannen. Samarbeid, blant anna med Vestlandsforsking, Høgskulen og IT-forum, har gjort at ein står fram med styrke når ein tek dei tunge diskusjonane med dei sterke kreftene i Oslo.

Miljøet på Leikanger er leiande på å leggje til rette teknologi for å effektivisere prosessar i offentleg sektor. Kopling mellom teknologi og endring av måten å jobbe på, er noko som ligg mitt hjerte nært. Det at ein har vist at Sogn og Fjordane kan vera ein premissleverandør på dette området innanfor offentleg sektor, gjer meg viss på at koplinga mellom teknologi og smarte måtar å jobbe på, bør kunne bli eit konkurransefortrinn òg for anna type verksemder her i fylket.

Du viser til dei 9 ulike næringsklyngene som Framtidsfylket har identifisert. Sidan eg jobbar i Lerum-konsernet, savnar eg sjølvsagt at dei har identifisert "mat og drikke" som ei eiga næringsklynge. Verksemder innanfor denne klynga utmerkar seg på nasjonalt nivå. Forutan det som har skjedd i Lerum dei siste åra, så har me i det siste sett at Lærdal Grønt får stor merksemd. Balholm fleire gonger har blitt trekt fram – og me veit at Tine brukar miljøet i Vik aktivt i nokre av sine satsingar. Me har eit sterkt forskingsmiljø på frukt og bær på Leikanger og Nortura har fleire viktige anlegg i fylket. Nordfjord Kjøtt er ei svært lønnsam verksemd og Domstein med sine nærståande selskap, er ein markant aktør innanfor fiskemat. Og det er sikkert mange som burde vore nemnt. Men kanskje aller mest alle småskala produsentane innafor mat – som bidrar til eit mangfald og som gjer at dei store må vera på tå hev for å halde tritt med produktutviklinga.

Men attende til din refleksjon om klynga "offentlege tenester, forsking og utvikling." Både Høgskulen og Vestlandsforsking ynskjer å driva forsking og utvikling tett opp mot næringslivet. Dessverre er det ofte slik at næringslivet ikkje alltid klarar å prioritere det langsiktige utviklingsarbeidet – i det kortsiktige biletet. Dei sterke offentlege drivkreftene kommenterer ofte at næringslivet er fråverande i forsøk på felles initiativ rundt utviklingsarbeid.

Men basert på din refleksjon om kor mykje ein har fått til innanfor ei langsiktig og svært målretta satsing på offentlege tenester, så bør ein ikkje gje opp eit mål om å få til måtar å samarbeide på som gjer at noko av denne gnisten ein har hatt for å få til dei offentlege tenestene her i fylket kan smitta litt over til næringsutviklingsarbeidet. Og eg har vel vore mest kritisk til satsinga på næringsutviklingsarbeid som skjer i den delen av fylket som er ein del av Fylkesmannen sitt felles bu- og arbeidsområde. Det skjer mykje spennande i Førde – og langs kysten…

Utvikling i Sogndal (del 2) – bør ein prøve å sjå på SOGN når det gjeld utvikling?

I bloggen min som omhandla kva Sogndal er kjent for og kva Sogndal bør bli kjent for, fekk eg fleire tilbakemeldingar. Blant anna på at ein i staden for å fokusere einsidig på Sogndal, bør ein sjå på utvikling ut frå eit Sogn-perspektiv.

Det vert hevda at ein har ein felles bu-og arbeidsmarknad i Sogn. Er dette det einaste fellestrekket, er det viktig og har me andre ting felles som gjera at ein bør prøva å jobbe etter eit slikt perspektiv?

Eg tek ikkje stilling til om eit fokus på SOGN bør skje gjennom kommunesamanslåingar eller om ein bør sjå utvikling under ein felles paraply på tvers av kommunegrenser. Men eg kjem til at det er så mange spennande ting i SOGN som går på tvers av kommunegrensene, at det vil vera dumt å ikkje forsøkje å utnytte dette. Skal ein forsøkje å skape noko på tvers under ein felles paraply – må paraplyen ha eit klart omgrep/namn. Kanskje er Sogn det rette – men kanskje bør ein få eit tillegg som viser at satsinga er ny?

Skal ein gjera noko på tvers av grensene i Sogn, vil eg helst ha med Årdal. Kanskje dei òg snart ser fordelen med å samarbeid med dei andre kommunane? Men med det gode samarbeidsklimaet som er i Sogn regionråd for tida – så spørs det kva som er mogleg?

Eksempel på tiltak som er gjort for å styrke utviklinga i ein region eller kommune finne ein på;

www.sunnfjord2020.no

www.fordeframover.no

www.maloyvekst.no

Kva er SOGN kjent for og kva kan SOGN bli kjent for framover?

I innlegget om Sogndal kom eg fram til følgjande stikkord som var sentrale for omdømet;

• Sogndal fotball
• Studiestad /studentar
• Lerum (saft og syltetøy)
• Tone Damli Åberge (Idol-Tone)
• Fjellsport / Bratt moro

og eg kasta fram Talentfabrikken som eit spennande stikkord å byggje vidare på.

I vedlagte tanke-kart (klikk på kartet for å få det større), har eg forsøkt å notera dei stikkorda eg kjem på når eg tenkjer på Sogn. Eg har på ingen måte tru på at eg har klart å sjå alle sider. Til det har eg budd for mange år vekke – og for få år i Sogn etter at eg flytta heim. Men kanskje eit utgangspunkt for diskusjon – og innspel til andre si idèmyldring.

Eg vil vel hevda – at av bygdene i Sogn er det Sogndal som er mest kjent utanfor regionen. Ein slik påstand vil nok av røynsle trigga ein del timar med diskusjon med personar med røter på systrond og i Årdal – og truleg kjem det til å kosta meg ein halvliter eller to. Men eg trur ein vil finne fleire frå Sogn som i smug oppgjev å vera frå Sogndal når dei presenterar seg ute. Ja – om dei er sikre på at dei ikkje vert overhøyrt av andre sogningar, vel å merka.

I forhold til å skulle utvikle Sogn – vil det vera naturleg at det som Sogndal er kjent for, òg vil vera noko Sogn er kjent for. Men tanke-kartet viser at det er fleire av desse momenta som vil vera endå sterkare om ein fokuserar på Sogn framfor Sogndal.

Dette gjeld heilt utvilsamt det som går på Fjellsport /Bratt moro. Med å ta med Luster og Årdal får ein med to kommunar som er porten inn i Jotunheimen. Ein får òg fram tilknytinga til Jostedalsbreen på ein tydlegare måte.

Styrken som ligg i det beste frukt- og bær distriktet, er openbar. Det same vil truleg omdømet rundt eit sterkt musikkmiljø.

I bloggen om omdømet til Sogndal, peika eg på at næringsutvikling var eit svakt punkt for Sogndal. I eit perspektiv der ein ser på arbeidsmarknaden i Sogn og den næringsutvikling ein finn her, ser ein kanskje den største plussen ved å samle innsatsen.

Ein får ein veldig spennande profil på private og offentlege arbeidsplassar om ein ser Sogn under eit. Ein har mykje innanfor det eg vel å kalle viktig infrastruktur, til dømes kraft, IT, bank, transport, hotell, advokatar, regnskapsførarar og revisorar. Ein har sjølvsagt eit stor offentleg apparat på Leikanger og ein har eit mangfald innanfor tradisjonell næringar. Men ein ser òg ein del spennande aktivitet innanfor nyare områder.

Framleis trur eg at ein har eit stykkje å gå innanfor næringsutvikling før Sogn vil kunne få eit tydeleg omdøme på at me er sterke på dette feltet. Men om ein samlar kreftene – og tek tak i det arbeidet som er i gang – så trur eg me vil klare å komme til eit nivå som er godt nok i forhold til alle dei andre styrkane som regionen har.

Men kva er godt nok? Jau, då tenkjer eg i forhold til om Sogn skal spela i eliteserien eller i 1.divisjon når det kjem til mangfald i næringslivet. Sogn sitt omdøme i forhold til moglegheitar på arbeidsmarknaden skal ikkje stå åleine. Me bør kunne trekke omdømemessige vekslar på mykje av det andre spennande som skjer i fylket. Me må passe på at me ikkje vert ståande heilt åleine – og konkurrere mot resten av fylket. Kanskjer vert dei i framtida endå meir vanleg å bu i Sogn men arbeide i Førde, og omvendt. Kanskje me kan samarbeid med andre områder i fylket for å fylle ut heilheita.

Og så har eg sjølvsagt ikkje gløymt Talentfabrikken. Den vert ikkje noko mindre kraftfull om ein utvidar perspektivet til Sogn.

Sogn (og Sogn og Fjordane) som eit sterkt felles bu- ,arbeids- og opplevings-område.

-- oo --

Har du innspel eller kommentarar?

Har du innspel til diskusjonen om kva Sogndal /Sogn er kjent for i dag – og kva Sogndal /Sogn bør bli kjent for i løpet av dei neste 5 åra, legg gjerne inn ein kommentar til denne bloggen!

Utvikling i Sogndal (del 1) - kva bør Sogndal bli kjent for?

Diskusjonen om bystatus for Sogndal, herunder utvikling av regionsenteret, gjekk i om lag ei vekes tid. No har diskusjonen stilna av. Eit moment i diskusjonen – var om bystatus kan heve folks oppfatning av Sogndal.

I håp om at diskusjonen kanskje kan haldast oppe , vil eg forsøkje å drøfte litt rundt omgrepet renomé. Renomé er sentralt i forhold til det å byggje ei merkevare rundt eit produkt, eit namn eller – like relevant – ein stad.

Eg ynskjer få fram at ein bør forsøkje å byggje eit renomé for Sogndal som er uavhengig av om ein er by eller bygd.

Har du innspel eller kommentar til diskusjonen om kva Sogndal er kjent for i dag - og kva Sogndal bør bli kjent for i løpet av dei neste 5 åra, legg gjerne inn ein kommentar til denne bloggen?


Kva er eit renomé?
Eg trur det er viktig at Sogndal som regionsenter forsøkjer å byggje seg eit tydeleg renomé. Eit renomé er ikkje noko ein kan bestemme. Eit renomè er den oppfatning folk har av noko eller nokon. Renomé eller omdøme – om ein vil – kan sjåast opp mot det engelske ordet ”reputation,” og kan oversetjast med ”det ein er kjend for.”

Renoméet er ikkje det same som ein visjonen eller eit mål/forretningside. Både visjonen og målet vert ofte publisert – og vil ofte vera det som ein person, plass eller verksemd ynskjer å bli kjend for. Men dette treng ikkje vera same som det ein faktisk, over tid, vert kjent for.

Ein visjon kan ein bestemme seg for – eit renomé må ein gjera seg fortent til.

Eit godt eksempel kan hentast få Sogndal fotball. Alle som har høyrt representantar frå Sogndal fotball fortelje om korleis dei ynskjer å byggje merkevara Sogndal fotball, har høyrt ordet talentfabrikk brukt. Sogndal fotball har sagt at dei ynskjer at eit av dei områda dei ynskjer å bli kjent for (altso ein del av deira renomé), er at dei er gode på talentutvikling. Derfor Talentfabrikken. Kor vidt Sogndal fotball har lykkast med det, er det din og min oppfatning av Sogndal fotball som avgjer. Men om det mange nok av oss som tenkjer på Talentfabrikken når dei høyrer Sogndal fotball, så har dei klart å skape dette som eit element i sitt renomé.

Må byggje renomé
Så kva har dette med Sogndal og bystastus? Slik eg ser det bør ein forsøkje å byggje eit renomè for Sogndal som er uavhengig av status som by – eller bygd. Renomèt bør fyllast med innhald. Folk bør ha ei oppfatning om Sogndal – som er knytta til ordet Sogndal – og ikkje til om det står bygda Sogndal bygd eller Sogndal by.

Kva renomé har Sogndal i dag?
Slik eg høyrer Sogndal omtalt av personar som ikkje bur i Sogndal, vil eg tru at følgjande moment kjem høgt opp på kva Sogndal er kjent for i dag;

• Sogndal fotball
• Studiestad /studentar
• Lerum (saft og syltetøy)
• Tone Damli Åberge (Idol-Tone)

På bakgrunn av eit par års framragande dugnadsarbeid frå Tor Yttri &co trur eg òg eg vil drista med til å hengja på

• Fjellsport / Bratt moro

Om det ikkje er innarbeida som ein del av renoméet allereie, trur eg i alle fall ikkje det går lenge før det er innarbeida.

Kva manglar Sogndal?
Men kva manglar me –om ein ynskjer er å auke innbyggartalet i Sogndal og utvikle Sogndal til eit sterkare regionsenter? Er dei momenta som er nemnt ovanfor nok for å tiltrekke seg auka aktivitet eller fleire innbyggjarar?

Eg trur Sogndal manglar eit element i renoméet som går på utvikling generelt og næringsutvikling spesielt. Eg trur at om me skal tilstrekke oss nye innbyggjarar – må dette elementet vera sterkare enn i dag.

Tenk om Sogndal kunne bli kjent for å ha eit stort mangfald i arbeidsplassar – og at det gir gode moglegheitar på arbeidsmarknaden uavhengig av kva utdanning ein har! Eller tenk om Sogndal kunne bli kjent for å vera utruleg gode innanfor eit spesielt næringsområde! Og då helst på eit område me ikkje er sterke på i dag – slik at det representerer noko som kan gje oss eit renomé på at me utviklar oss.

Skikkeleg tøft hadde det vore om ein hadde fått utvida omgrepet Talentfabrikken til å gjelde heile Sogndal. Talentfabrikken: Sogndal fotball, ettertrakta studentar frå Høgskulen og Sogndal som eit eldorado for unge etablerarar som flyttar til Sogndal for å jobbe midt i veka – og ha bratt moro i helgane!

Og så er poenget at dette kan ein ikkje bestemme – det er noko ein må gjera seg fortent til. Ein kan heller ikkje løyse det med ein stor marknadsføringsinnsats – sjølv det kan hjelpe på kort sikt. Over tid må det ligg eit ekte innhald bak det ein forsøkjer å byggje inn i renoméet. På same måte som Sogndal fotball må drive med talentutvikling for å fortene merkelappen Talentfabrikken – så må Sogndal drive næringsutvikling for at næringsutvikling skal bli ein del av det folk hugsar om Sogndal.

--- oo ---

Har du innspel eller kommentarar?
Har du innspel til diskusjonen om kva Sogndal er kjent for i dag – og kva Sogndal bør bli kjent for i løpet av dei neste 5 åra, legg gjerne inn ein kommentar til denne bloggen!

Stao no pao - om ungt entreprenørskap i Sogn og Fjordane

Kommentar til Lill Mona Solberg sitt flotte innlegg til ungt entreprenørskap i Sogn og Fjordane, på Fylkesmann-bloggen: http://blogg.fylkesmannen.no/fmsf/?p=172

Det hadde no vore freistande å skrive at her er det berre å peise på..., men sidan eg er sogning og ikkje nordlending høver det vel betre med "Stao no pao".

Dette er flott. Me har byrja å ta tak i eit viktig område - og det på mange nivå. Det må bli suksess - og er viktig for Sogn og Fjordane som fylke. Dei gode resultata som ein har for entreprenørskap i samband med skule, er ekstra oppløftande når ein veit at det er mange tiltak her i fylket som forsøkjer å favne om unge gründarar etter ferdig skulegang. Fleire av desse er omtalt på nettsida http://www.driftig.no/.

Som styreleiar i Sparebanken Vest si næringsstifting for Sogn og Fjordane kjenner eg til at det er mange spennande initiativ blant gründarar (unge og gamle) i fylket. Når ein veit at mange av dei som får støtte av denne type fond/stiftingar, ofte i etterkant kjem over i gode mentorprogram som til dømes Innovasjon Norge sitt Alkymisten program, (http://www.innovasjonnorge.no/Fylke/Sogn-og-Fjordane/Kompetanse/Alkymisten/), er det lov å vera optimist på vegne av entreprenørskapet i fylket.

Tysdag hadde eg gleden av å ha ein lenger telefonsamtale med Anne van Oorschot i Framtidsfylket om rekruttering og møteplassar. Når ein veit kva engasjement ho har for jobben - og kor mange bedrifter i Sogn og Fjordane som no står bak Framtidsfylket - har ein eit anna eksempel som viser at me har all grunn til optimisme.

So - stao no pao alle som ivrar for næringsutvikling her i fylket.

Bør Sogndal få bystatus? eller manglar me noko?

Rådmannen i Sogndal har på forespurnad frå politikarane gjeve si vurdering på om Sogndal bør søkje om bystatus.

-”Dersom kommunen vil stå fram som regionsenter, bør Sogndal kalle seg by”, meiner rådmannen ifølgje Firda.no og dagens papirutgåve av SognAvis. http://www.firda.no/nyhende/article4635759.ece

Det er kjempeflott at debatten om Sogndal som regionssenter vert sterkare i dei politiske miljøa. Debatten er ikkje særleg sterk i dag – om den er tilstades i det heile. Men det er med ei viss undring eg ser at diskusjonen rundt eit sterkare regionssenter vert knytta opp mot om status som by vil vera eit viktig verktøy for å få ei sterkare senter.

-”Styrking av sentrumsfunksjonar og utvikling av meir urbane tilbod kan vere positivt for å trekkje til seg innbyggjarar og arbeidskraft, og for å halde innbyggjartalet oppe”- meinar rådmannen. Her er me inne på eit kritisk punkt. Utan nye verksemder som sel varene og tenestene sine utanfor Sogndal (dvs tilfører friske pengar utanfrå) byggjer ein ut service- og handel som slåss om dei same pengane frå innbyggjarane i kommunen. Næringsutvikling som får friske (=nye) arbeidsplassar til Sogndal, vil gje lønnsmottakarar som brukar desse nye pengane i kommunen og som bidrar til utvikling.

Men kva skal desse nye verksemdene innehalde? Kva bør Sogndal satse på av næringsutvikling. Ja, den diskusjonen er fråverande i strukturert form. Her bør ordføraren i Sogndal saman med resten av politikarane raskt få Sogn Næring på bana. Dei bør be Sogn Næring laga ein profil av kva som er næringsaktivitet i Sogndal i dag og kva (+ kva type) som er tilført av ny aktivitet i Sogndal dei siste åra. Sogn Næring bør deretter vert oppmoda til å gjennomføre diskusjonar med alle ulike næringsinteresser i området – med fokus på å høyra kva dei trur bør vera plattforma for vidare næringsutvikling. Dette ville gje grunnlaget for debatt og naudsynte prioriteringar - om målet er å utvikle Sogndal til eit sterkt regionsenter. Ein slik debatt bør det vera mange i Sogndal som er interessert i få opp – og delta i.

Først med eit sterkare næringsutviklingsarbeid – er det for meg interessant å vurdere om Sogndal skal utvikle eit meir moderne renomè som by.

Men rådmannen peikar på eit viktig punkt. Sogndal må kople seg opp mot utviklinga som skjer elles i fylket. Dette får bli tema i ein seinare blogg.

Utan økonomisk styring - eller er det andre problem?

Kommentar gjeve i Fylkesmannbloggen 5. oktober 2009, som replikk på Petter Øgar sin blogg "Spesialisthelsetenesta utan økonomisk styring"
http://blogg.fylkesmannen.no/fmsf/?p=101

Min replikk:

Både i overskrifta og i byrjinga av innlegget ditt, hevdar du at spesialisthelsetenesta i Noreg synes å vere utan økonomisk styring. Eg skulle gjerne høyrt deg vera litt meir nyansert på dette – og kva element i den økonomiske styringa du meinar ikkje er tilstades.

Eg tilhøyrer dei som meinar at ein kan ha god økonomisk styring i ei verksemd, sjølv om ein går med underskot. Det hjelp ikkje om leiing og økonomipersonale har god oversikt over kvar pengane forsvinn, om;

1) Administrasjonen og styret ikkje har vilje og/eller kompetanse til å setje i verk dei tiltaka som skal til

eller

2) at administrasjon/styre har evne og vilje, men har rammevilkår som gjer at dei ikkje har reell moglegheit til å gjennomføre dei endringar som analysane viser er best for verksemda.

Det ser ut for meg som det er mykje uklarheit rundt den modellen som er valt rundt eigarskap og styring av helseføretaka. Ein bør vel snart gjera eit endeleg val rundt modellen – og ta dei konsekvensane som føl av å ha ein føretaksmodell. La meg påpeika at eg trur modellen er rett – sjølv om storleiken på einingane kan diskuterast. Val av ein føretaksmodell, slik eg trur ideen til Tore Tønne i si tid var, har gjort at ein har fått eit betre fokus på økonomistyring i denne delen av helsevesenet.

Eit av problema ser for meg no ut til å vera, at etter kvar som helseføretaka har auka si kompetanse på (økonomisk) styring og har fått opp gode system og modellar, vert den innsikt dei har opparbeidd seg i forhold til å setje i verk tiltak, stoppa av det politiske systemet som vel å gjera einkeltvedtak på lokalnivå. Då må det vera frustrerande å vera administrasjon og styre i helseføretaka.

Eg har – dog på litt dårleg grunnlag – fått inntrykk av at Helse Førde er eit av dei føretaka som har jobba godt med sine styringssystem dei siste åra. Det er eit paradoks at dei truleg – betre enn nokon gong – er i stand til å måle kor effektive og gode dei er til å gjennomføre dei oppgåvene dei er sett til, men ikkje får lov til å bruke denne innsikta til å gjera endringar i prosessar og strukturar som gjer at ein kan redusere underskota.

Eg meinar å hugse – men har ikkje gått tilbake for å verifisere det – at det på tidspunkt for etablering av helseføretaka, vart lagt til grunn at føretaksmodellen i seg sjølv ikkje var synonymt med at føretaka skulle gå i balanse. Litt av ideen bak endringa var å setje fokus på god økonomistyring og måling av kva ressursar som går med til å drifte desse tenestene ut frå eit bedriftsøkonomisk perspektiv. Det er eksempel på andre statlege føretak, som må ha ”statlege kjøp” av tenester. Dette er tenester som ut frå geografiske struktur ikkje er bedriftsøkonomisk lønnsame.

Men to ting er me nok klart einige om. 1) Eg likar heller ikkje vedtak om rammer for bruk av økonomiske midlar som ikkje vert halde og 2) Ostehøvelen er ikkje noko god reiskap om ein vil snu minus til pluss.