Godt styrearbeid i Helse Førde ?

(refleksjon etter styremøte i Helse Førde 18.juni 2010 – som har skapt stor debatt)

Dagens styremøte i Helse Førde skapar store reaksjonar. Styret valde å leggje seg på ei tøff omstillingslinje. Ut frå eit styringsperspektiv gjev dagens styremøte grunnlag for nokre refleksjonar rundt kva plikter styret i ei verksemd – og i eit helseføretak – har;

Først tek eg med tre punkt frå lova som regulerar helseføretaka (Lov om helseforetak), som har klare likskap som det ein finn i anna selskapslovgiving i Norge, til dømes aksjelova;

(mine uthevingar i lovteksten)

§ 16. Foretaksmøtets myndighet mv.

Eieren utøver den øverste myndighet i foretaket i foretaksmøtet. Eieren kan ikke utøve eierstyring i foretaket utenom foretaksmøtet.

§ 28. Styrets oppgaver

Forvaltningen av foretaket hører under styret som har ansvar for en tilfredsstillende organisering av foretakets samlede virksomhet.

Styret skal fastsette budsjett og planer for foretakets virksomhet.

Styret skal holde seg orientert om foretakets virksomhet og økonomiske stilling. Det skal føre tilsyn med at virksomheten drives i samsvar med målene som er nedfelt i § 1, foretakets vedtekter, vedtak truffet av foretaksmøtet og vedtatte planer og budsjetter.

§ 14. Foretakets egenkapital

Foretaket skal ha en egenkapital som står i forsvarlig forhold til foretakets virksomhet.

Hvis det må antas at foretakets egenkapital er lavere enn forsvarlig ut fra risikoen ved og omfanget av virksomheten, skal styret straks behandle saken. Styret skal innen rimelig tid varsle eieren, og gi denne en redegjørelse for foretakets økonomiske stilling, og foreslå tiltak som vil gi foretaket en forsvarlig egenkapital.

Dagens styremøte gjev to eksempel på sentrale tema i styrearbeid;

• Styret tok større grep enn det som var administrasjonen sitt forslag

• Styret finn ikkje dagens finansiering /eigenkapital forsvarleg. Når dei då heller ikkje finn å kunne rette på situasjonen ved å setje inn tiltak, må ein innan rimeleg tid varsle eigaren om dette.

Styret har eit sjølvstendig ansvar for å vurdere situasjonen eit føretak er i – og kva tiltak som eventuelt må setjast i verk. Ein kan ikkje einsidig byggje på det som vert lagt fram av administrasjonen. Så når eigarane har pålagt styret å spare 150 millionar innan 2012, kan ikkje styret gå med på ein plan frå administrasjonen som ikkje når desse innsparingane før i 2020. Då må styret – som dei gjorde i dag – forsøkje å finne sterkare tiltak. Alternativet er at dei melder tilbake til eigarane om at naudsynte tiltak ikkje kan finnast innafor dei rammer som er gjeve – og dermed be eigarane om tilførsel av meir kapital.

Det ser ut til det er litt usikkerheit om det vil vera praktisk mogleg å gjennomføre dei tiltake som er skissert innan utgangen i 2012. Her kan styret møte seg sjølv i 2012 – om dei framleis får lov å styre. Ein har krav om å vurdere om dei føreslegne tiltak er realistiske.

Ut frå eit styringsperspektiv bør ein likevel kunne gje honnør til styret i Helse Førde. Dei er tydlege i kva alternativ som finns. Enten må ein gjennomføre ei tydeleg hestekur – elles så må eigarane komme med meir finansiering.

Kanskje ligg litt av problemet i at styret og leiing i Helse Vest, som er eigar av Helse Førde i første ledd, ikkje er like tydelege i si styring som det styret i Helse Førde er. Det vil vera Helse Vest som må ta med signala frå Helse Førde inn til eigaren gjennom Føretaksmøtet. Til sjuande og sist vil det vera ei politisk oppgåve å ta stilling dei klare signal som vert sendt frå styra i helseføretaka.

Enten må politikarane ta vekk den føretaksmodellen dei har valt å organisere helseoppgåvene under. Alternativt må dei innfinne seg med at dei må styre gjennom føretaksmodellen - og dei signala som kjem frå styra som dei har satt til å styre og overvåke forvaltninga av helseoppgåvene.